Snežana Bogavac: Neželjeni savez u interesu Nemačke

U političkom sistemu SR Nemačke „velikom koalicijom“naziva se vladajući savez one dve stranke koje imaju najviše poslanika u parlamentu. Tradicionalno, to su konzervativna Hrišćansko-demokratska unija (CDU),zajedno sa „sestrinskom“bavarskom Hrišćansko-socijalnom unijom (CSU),i Socijaldemokratska partija Nemačke (SPD). Samo koalicija ove dve načelno suprotstavljene političke snage, desno i levo od centra, nosi naziv „velika koalicija“.

U istoriji nemačke demokratije na vlasti je bila četiri puta „velika koalicija“. Ona se u Nemačkoj naziva još i crveno-crna u skladu s bojama koje se smatraju tipičnim za socijaldemokrate i konzervativce.

Na nivou saveznih pokrajina, na nekadašnjem socijalističkom istoku Nemačke, dogodilo se više puta da na izborima najviše glasova dobiju i vladu sastave SPD i Levica (u koju su se ujedinili bivši reformisani komunisti Partija demokratskog socijalizma PDS i zapadnonemačka Izborna alternativa za rad i pravdu). Na nivou federalnih jedinica, savez socijaldemokrata i konzervativaca nije retkost. Do sada je najmanje u jednom mandatu postojala u 13 od 16 saveznih pokrajina.

U razdoblju Vajmarske republike,dvojica kancelara bili su šefovi „velike koalicije“: Gustav Štrezeman (1923. godine) i Herman Miler (od 1928. do 1930. godine). Štrezeman je bio političar nacional-liberalne Nemačke narodne partije (DVU), čiji su političari posle Drugog svetskog rata učestvovali u formiranju kako današnje CDU tako i u formiranje Slobodne demokratske partije (FDP) koja se naziva joši Liberali. Miler je bio socijaldemokrata.

Posle rata je prva „velika koalicija“ postojala u Bonu između 1966. do 1969. godine. Kancelar je bio hrišćanski demokrata Kurt Georg Kizinger, a vicekancelar i ministar inostranih poslova socijaldemokrata Vili Brant. Ovaj izborni savez nije nastao na osnovu izbornih rezultata, već u vanrednoj situaciji pošto su iz vlade istupili Liberali, nevoljni da podrže povećanje poreza u cilju sanacije državnog budžeta. Kizinger je potom u pregovorima sa socijaldemokratama postigao saglasnost o „velikoj koaliciji“, a od početka je bilo jasno da će ona izdržati samo do narednih izbora.

Suprotstavljene stranke imale su tada tri ključna cilja oko kojih su uspele da usklade interese: prvo, usvajanje mera protiv prve posleratne recesije u Nemačkoj; drugo, donošenje zakona o vanrednom stanju koje su zahtevali saveznici i koji je trebalo da obezbede Nemačkoj sticanje punog suvereniteta; treće, usvajanje većinskog izbornog sistema po američkom uzoru (od čega su socijaldemokrate kasnije odustale).

Druga „velika koalicija“ postojala je od 2005. do 2009. godine. Nju je vodila sadašnja kancelarka Angela Merkel (CDU), a vicekancelar i šef diplomatije bio je socijaldemokrata Frank-Valter Štajnmajer. Na izborima za Bundestag 2005, CDU/CSU i SPD su dobili 35,2 odnosno 34,2 odsto glasova. Nijedan drugi željeni izborni savez (socijaldemokrate i zeleni ili konzervativci i liberali) nije omogućavao dovoljnu parlamentarnu većinu. Iako i tada posmatrana kao političko „nužno zlo“, druga nemačka „velika koalicija“ postigla je, uprkos razlikama u stavovima i čestim razmiricama, rezultate kojih nije morala da se stidi. U vreme njenog mandata preduzeto je niz delotvornih mera protiv krize i recesije, smanjena je nezaposlenost i doneto više merakoje su popravile finansijski položaj porodica s decom.

Spremnost nemačkih stranaka da, makar i nerado, stupe u „veliku koaliciju“ deo je poimanja demokratije u zemlji čiji je vrhunski cilj, posle iskustava iz vremena Vajmarske republike i nacističke diktature, očuvanje političke stabilnosti i socijalnog mira. Stranke na vlasti i one u opoziciji patriotizam shvataju prevashodno kao odgovornost za političku stabilnost, društvenu ravnotežu i ekonomski napredak.

Ranijih decenija su konzervativci odbacivali mogućnost koalicije sa Zelenima, socijaldemokrate vladajući savez s Levicom, ali samo na saveznom nivou. Načelno političari nastoje da se, za razliku od političara u Srbiji u aktuelnoj raspravi, ne izjašnjavaju kategorično ni za ni protiv bilo kojeg partijskog saveza, imajući u vidu da će u interesu budućnosti zemlje, možda biti prinuđeni da jednog dana stupe i u neomiljene političke saveze i postignu kompromise sa dojučerašnjim političkim protivnikom. Pritome valja sačuvati obraz i ne ostaviti utisak političara koji obećavaju jedno, a čine drugo.

(Politika)